Ochrona przed nienależytym wykonaniem zobowiązania lub jego brakiem jest kluczowa przy zawieraniu umów o charakterze cywilnoprawnym. To dobre rozwiązanie w szczególności, gdy zaistnieją okoliczności zwiększające ryzyko niewykonania zawartej umowy. Czym jest kara umowna i jakie są je rodzaje? Odpowiadamy.
Kara umowna – czym jest?
Za karę umowną uznaje się pewnego rodzaju zabezpieczenie, które stanowi gwarancję dotrzymania zapisów umowy przez jednego z partnerów z chwilą jej zawiązywania. W innym wypadku osoba ta będzie zobowiązana do wypłacenia określonej kwoty pieniężnej. Kara umowna ma swoje zastosowanie w przypadku całkowitego lub nienależytego sposobu wywiązania się ze zobowiązań, przy czym zapis o tego typu odszkodowaniu nie dotyczy każdej umowy – jest dobrowolny i wynika wyłącznie z woli strony. Mimo że okoliczności towarzyszące skierowaniu wezwania do zapłaty, czy skala poniesionej szkody, nie mają znaczenia, dopuszcza się możliwość zastosowania tzw. miarkowania kary umownej. Tego rodzaju weryfikacja odbywa się na wniosek zainteresowanej strony (nie z urzędu) i zawsze odbywa się przed sądem. Można je zastosować, gdy zaistnieją następujące przesłanki:
- zobowiązanie wykonano w przeważającej części,
- ustalona kara umowna jest rażąco wygórowana.
Jednocześnie z przepisów zawartych w umowie musi wynikać, że nie można zrzec się prawa do żądania miarkowania kary umownej.
Kara umowna – jak jej dochodzić?
W pierwszej kolejności należy wezwać dłużnika do uiszczenia kary umownej w ustalonej kwocie. Można wyznaczyć mu konkretny termin dokonania wpłaty, jednak równie skuteczne będzie sporządzenie wezwania do zapłaty, która jednocześnie stanie się natychmiastowym zobowiązaniem do zapłaty. W sytuacji, gdy dłużnik nie zastosuje się do wypłacenia tego typu odszkodowania, należy skierować sprawę na drogę sądową i wszcząć postępowanie o zapłatę kary umownej. W przeciwieństwie do postępowania o zapłacie odszkodowania, w przypadku kary umownej wystarczy, że jedna ze stron poświadczy zastrzeżenie kary umownej i zaistnienie okoliczności, stanowiących oczywistą przesłankę do wypłacenia określonej kwoty pieniężnej na rzecz poszkodowanego.
Jakie są rodzaje i funkcje kary umownej?
Jak wskazuje adwokat Krzysztof Śpiewak: https://adwokatspiewak.pl/, kara umowna dzieli się na cztery podstawowe kategorie. Jakie jej rodzaje można wyróżnić?
- Kara umowna wyłączna – wierzyciel nie może żądać od dłużnika wypłacenia wyższej sumy, niż przewidują zapisy kary umownej. Oznacza to, że jedna strona kontraktu nie może domagać się innych roszczeń odszkodowawczych.
- Kara umowna alternatywna – wierzyciel ma prawo skorzystać z wybranej opcji, co w praktyce oznacza wybór między karą umowną a dochodzeniem odszkodowania na zasadach ogólnych.
- Kara umowna zaliczalna – wierzyciel może żądać, aby poza karą umowną dochodzić wypłacenia odszkodowania uzupełniającego za poniesioną szkodę.
- Kara umowna kumulatywna – stosuje się ją w sytuacji, gdy wierzyciel ma prawo dochodzić zarówno naprawienia szkody w pełnej wysokości (odszkodowania), jak i z tytułu kary umownej.
Każda z wyżej wskazanych kategorii pozwala na wskazanie określonych funkcji, jakie pełni kara umowna. Przede wszystkim jest gwarancją, a więc prawnym zabezpieczeniem w sytuacji, gdy jedna ze stron nie wywiąże się ze swoich zobowiązań lub wykona je w sposób nienależyty. Ponadto kara umowna traktowana jest jako środek zapobiegawczy, a w szczególności stymuluje dłużnika, aby ten stosował się do przyjętych postanowień i traktował poważnie swoje zobowiązania.