Urlop opiekuńczy to prawo pracownika wprowadzone w kwietniu poprzedniego roku w wyniku obszernej nowelizacji Kodeksu pracy związanej z implementacją dyrektywy unijnej na rzecz równowagi między pracą a życiem prywatnym. Często jest mylony z urlopem na opiekę nad zdrowym dzieckiem do lat 14, jednak są to dwa różne uprawnienia, które funkcjonują niezależnie od siebie. W tym miejscu słów parę na temat szczegółowych zasad i warunków, które muszą być spełnione, aby skorzystać z pięciodniowego urlopu opiekuńczego.
Urlop opiekuńczy został stworzony wyłącznie dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę – nie ma go więc w ofercie dla osób pracujących na umowę-zlecenie czy prowadzących własną działalność gospodarczą. Urlop ten jest ograniczony do pięciu dni w ciągu roku kalendarzowego i przysługuje bez względu na wymiar etatu. – Jeśli pracownik decyduje się skorzystać z tego urlopu, musi go wykorzystać na cały dzień, niezależnie od liczby godzin pracy przewidzianych na dany dzień – wyjaśnia Karolina Niedzielska*, ekspertka specjalizująca się w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych.
Kto i kiedy może skorzystać z urlopu opiekuńczego?
Prawo do pięciu dni wolnego jest gwarantowane w celu „zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osoby będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z powodu poważnych problemów medycznych.” Jak tłumaczy Karolina Niedzielska, aby uzyskać takie uprawnienie, należy spełnić oba powyższe warunki.
Pierwszy warunek określa grupę osób, na które można wziąć urlop opiekuńczy. – Kodeks pracy definiuje członka rodziny inaczej niż Kodeks cywilny. W kontekście prawa pracy mamy do czynienia z katalogiem zamkniętym, to znaczy wyłącznie z osobami wymienionymi w przepisie. Są to: syn, córka, matka, ojciec i małżonek. Jeśli urlop jest brany dla członka rodziny, nie jest konieczne wspólne zamieszkiwanie z tą osobą – mówi specjalistka od prawa pracy.
Druga grupa osób, dla których pracownik może wziąć pięć dni wolnego, to osoby „obce”, ale mieszkające razem w jednym gospodarstwie domowym. – Przykładowo, mogą to być nasza babcia mieszkańca z nami, narzeczony, a nawet współlokator z akademika – wymienia Karolina Niedzielska.
Drugi warunek dotyczy stanu zdrowia osoby, dla której urlop opiekuńczy jest brany. Wymogiem jest potrzeba opieki lub wsparcia z powodu poważnych problemów medycznych. – Pracodawca jednak nie otrzymał od ustawodawcy żadnych uprawnień do sprawdzenia, czy taka okoliczność rzeczywiście nastąpiła. Dlatego pracodawca nie ma prawa żądać od nas przedstawienia zaświadczenia czy zwolnienia lekarskiego osoby, która jest powodem naszego urlopu opiekuńczego.