Na fali przedłużenia terminu legalnego pobytu uchodźców z Ukrainy na terenie Polski, lokalne gminy są zobowiązane do automatycznego modyfikowania decyzji dotyczących przyznawania im świadczeń rodzinnych. Takie instrukcje zawarte są w nowej wersji informatora Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) dotyczącego procedur ustalania prawa do wsparcia finansowego dla osób ubiegających się o azyl. Tę aktualizację spowodowała nieszablonowa zmiana przepisów zawarta w ustawie z 12 marca 2022 roku, zwanej specustawą ukraińską, która dotyczy pomocy dla obywateli Ukrainy będących ofiarami konfliktu zbrojnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 167 ze zm.).
Reforma ta umożliwiła uchodźcom legalny pobyt na terytorium Polski aż do 30 czerwca bieżącego roku, co wiąże się równocześnie z możliwością korzystania z wszelkich uprawnień wynikających z tej specustawy. Jednym z nich jest prawo do korzystania ze świadczeń rodzinnych, które są regulowane przez ustawę z 28 listopada 2003 roku (Dz.U. z 2023 r. poz. 390 ze zm.). Świadczenia te są wypłacane przez gminy, które teraz muszą dokonać korekty decyzji dotyczących pomocy finansowej dla obywateli Ukrainy, którzy mieli prawo do nich tylko do 4 marca.
MRPiPS tłumaczy, że ta modyfikacja powinna zostać przeprowadzona na podstawie art. 32 ust. 1–1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z tym przepisem wszczęcie postępowania w sprawie zmiany decyzji na korzyść strony następuje automatycznie i nie wymaga zgody strony. Resort podkreśla, że przed wprowadzeniem takiej zmiany oraz przedłużeniem prawa do świadczeń, gmina musi potwierdzić w rejestrze Straży Granicznej datę końca legalnego pobytu danej osoby na terenie Polski. Jest to konieczne, gdyż uchodźca traci prawo do legalnego pobytu i tym samym możliwość otrzymywania świadczeń rodzinnych, jeśli opuści terytorium kraju na dłużej niż 30 dni.
Ministerstwo zwraca uwagę na fakt, że nie ma żadnych przeszkód uniemożliwiających gminie przedłużenie terminu przyznania określonego świadczenia, nawet jeśli upłynął już czas określony w pierwotnej decyzji. W praktyce oznacza to, że gmina ma prawo na przykład 15 marca zmienić wydaną obywatelowi Ukrainy decyzję o przyznaniu zasiłku rodzinnego na dziecko, która była ważna tylko do 4 marca. Ta procedura jest analogiczna do wytycznych przekazanych przez resort na początku roku, kiedy ośrodki pomocy społecznej przedłużały prawo do świadczeń uzależnionych od posiadania orzeczenia o niepełnosprawności po tym, jak z mocy prawa została przedłużona ważność tych dokumentów do 30 września. Urzędnicy mieli wątpliwości, czy mogą modyfikować decyzje, które już utraciły moc i nie obowiązują w obrocie prawnym. Ministerstwo jednoznacznie stwierdziło jednak, że takie decyzje również mogą być zmienione z urzędu, bez konieczności składania nowego wniosku przez beneficjenta.