Na horyzoncie majaczy istotna reforma finansów samorządowych. Przełomowe propozycje wprowadzające zmiany zostały zatwierdzone przez rząd w minionym tygodniu. Dzisiaj, na forum Sejmu przeprowadzono początkowe czytanie projektu ustawy dotyczącej dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Czemu finanse samorządowe tak niecierpliwie oczekują rewizji? Jakie kluczowe postulaty zawiera nowelizacja?
Finanse samorządowe są uregulowane przez ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która obowiązuje od ponad 20 lat i została uchwalona 13 listopada 2003 roku. Twórcy projektu argumentują, że „dynamiczne przemiany w otoczeniu społeczno-gospodarczym i prawym powodują konieczność dostosowania systemu do aktualnej sytuacji”. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji podkreślają, że „środowiska naukowe, a przede wszystkim JST, od wielu lat apelują o wprowadzenie odpowiednich reform”. Coraz liczniejsze głosy zwracają uwagę na to, że z finansami samorządowymi dzieje się coś niepokojącego.
Dr Patryk Kuzior, adiunkt w Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej, w wywiadzie dla „Gazety Prawnej” podkreśla, że „ostatnie lata były dla większości samorządów trudne. Samorząd terytorialny, mimo iż jest instrumentem decentralizacji władzy, nie jest obcym organem w strukturze państwa. Działań antagonizujących państwo i samorządy, podjętych w ostatnich latach, nie można zrozumieć. Samorząd terytorialny potrzebuje autonomii, a ta nie jest możliwa do osiągnięcia przez ograniczanie własnych dochodów”.
Doktor Kuzior uważa, że pilnie wymagane są zmiany, ponieważ dotychczasowa polityka państwa wobec samorządu terytorialnego stanowi ekonomiczną przemoc. „Można porównać państwo i samorząd do małżeństwa. W zdrowym związku powinno panować partnerstwo, a jego brak prowadzi do pogorszenia relacji. Dzisiaj o mężu kontrolującym ścisłe rodzinne finanse i wydzielającym żonie pieniądze niewystarczające na pokrycie domowych wydatków powiedzielibyśmy, że stosuje przemoc ekonomiczną. Jak więc ocenić rząd ograniczający własne dochody samorządu, nakładający na niego dodatkowe obowiązki czy podejmujący decyzje, które generują większe koszty, nie dostarczając jednocześnie odpowiedniej rekompensaty, jak miało to miejsce podczas podwyżek pensji nauczycieli? W takiej sytuacji nie powinniśmy być zaskoczeni presją ze strony organizacji samorządowych na zmianę zasad finansowania samorządu” – dodaje dr Kuzior.
Remedium na problematyczną sytuację finansów samorządowych ma być projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, przygotowany przez ministerstwo finansów. Dzięki sugerowanym modyfikacjom, dochody samorządów w przyszłym roku wzrosną o prawie 25 miliardów złotych w porównaniu do obowiązujących przepisów.